والدین می‌بایست شادی گم شده در لابه‌لای سنگینی تکالیف درسی را به دانش آموزان باز گردانند و آرامش و اطمینان خاطر را در آن‌ها بوجود آورند. این جزء در سایه نظارت دائم و منظم برفعالیت‌های یادگیری، توجه به شرایط روحی و روانی، بررسی وضعیت درسی دانش آموزان در منزل و مدرسه امکان پذیر نیست.
نظارت و پیگیری نباید به گونه‌ای باشد که استقلال و اعتماد به نفس را از فرزندان بگیرد. دستوردادن و امر کردن و پیگیری همراه با سرزنش و توبیخ جزء افت تحصیلی هیج ثمره‌ای نخواهد داشت.
در سال‌های ابتدایی این نظارت شاید حتمی باشد ولی با رسیدن دوران بلوغ و نوجوانی، برای آن‌ها خوشایند نیست که والدین مدام به آن‌ها گوشزد کنند، که چگونه تکالیفشان را انجام دهند.
نوجوان در این دوره احساس استقلال می‌کند و دوست دارد به ارزش‌ها، ایده‌ها، نگرش‌ها و... او احترام گذاشته شود و تمایل به امر و نهی دیگران ندارد. ولی این بدان معنا نیست که حمایت و نظارت بر عملکرد او کاملاً قطع شود، بلکه در این دوران نیاز به نظارت غیرمستقیم است، بگونه‌ای که دانش آموز حس استقلال عمل داشته باشد و حس کنترل از طرف شما بر او القاء نشود.
رعایت نکات زیر در هدایت و نظارت تحصیلی دانش آموزان می‌تواند مؤثرباشد.
1. به کمک فرزندتان یک برنامه مطالعاتی منظم، واقع بینانه و قابل اجرا، بر اساس یک هدف مشخص تهیه کنید. با این کار به مطالعات و فعالیت‌های اونظم بخشید تا از سردرگمی و پراکندگی مطالعاتی کاسته شود. [چطور بریادگیری خود مدیریت کنیم؟]
2. در همین ابتدای سال، اگر احساس می‌کنید در درسی ضعف دارد با همفکری یکدیگر به دنبال راهکار باشید. انتخاب کلاس‌های مختلف و شلوغ کردن برنامه روزانه دانش آموز جز خستگی و بی‌حوصلگی آن‌ها، که موجب افت تحصیلی نیز می‌شد، ثمره‌ای دیگری ندارد. در این انتخاب باید توانایی‌ها و شرایط جسمانی و روحی او را در نظر بگیرید.
3. زمانی را در آخر روز در نظر بگیرید و از دانش آموز بخواهید گزارشی از کارهای خود به شما بدهد. در مقطع ابتدایی، والدین هستند که باید نظارت مستقیم کنند ولی درمقاطع بالاتر از دانش آموز باید خواست خود به توضیح عملکردش بپردازد. اگر متوجه پنهان کردن مسأله‌ای از طرف او شدید، غیر مستقیم بفهمانید که متوجه شده‌اید.
4. درزمان‌های استراحت مابین مطالعه، برای فرزند خود تغذیه مناسب فراهم کنید و درمورد موضوع‌های خوشایند صحبت کنید. بحث‌های درسی انجام ندهید و انرژی لازم برای ادامه درس خواندن را در او ایجاد کنید.
5. آخر هفته زمانی را برای تفریح در نظر بگیرید. تخلیه هیجانی بخصوص در زمان بلوغ عامل مهمی در حفظ آرامش و کاهش استرس در دانش آموزان است که با فعالیت‌های ورزشی، بازی و تفریحات امکان پذیر خواهد بود.
6. با او رابطه عاطفی ومنطقی برقرار کنید. شرایط سنی او را درک کنید و هرگز فرزند خود را با دیگر دوستانش مقایسه نکنید تا حس حسادت در او ایجاد نشود.
7. سطح توقعات خودتان را با توانایی‌های عمومی و استعدادهای ویژه او هماهنگ کنید. آمال و آرزوهای خود را القاء نکنید، زیرا اگر انتظارات متناسب با شرایط او نباشد موجب افسردگی و افت تحصیلی فرزندتان می‌شود.
8. داشتن استرس به دلیل تغییر مقطع تحصیلی، افزایش کتاب‌ها، درگیرشدن با مسأله آمادگی برای کنکور، دروان بلوغ و شرایط خاص آن [دردسرهای بلوغ]، عدم شناخت از روشهای صحیح مطالعه و... می‌تواند از عوامل مهم در افت تحصیلی دانش آموز باشد، که این امور مستلزم توجه دقیق است. [چطور کودکان را به مطالعه علاقه‌مند کنیم؟]
9. زمانی که از نگرانی‌هایش (بخصوص دانش آموزی که استرس کنکور دارد) صحبت می‌کند، گوش کنید و نشان دهید که او را درک می‌کنید. بخواهید در مورد معلمان، مشکلات درسی، درگیری‌های خود با همکلاس‌ها و... صحبت کند و شما منصفانه و بدور از سرزنش او را راهنمایی کنید. این کار باعث کاهش اضطراب او از مدرسه می‌شود. در حل مسائل تحصیلی نظر او را هم جویا شوید و بخواهید او هم برای خود تصمیم بگیرد.
10. علاقه دانش آموزان به بازی‌های کامپیوتری در کلیه سنین دیده می‌شود. ممنوعیت یا جمع کردن آن، راهکار مناسبی برای درس خواندن نیست. این امر می‌تواند به لجبازی منجر شود و افت تحصیلی را در پی داشته باشد. می‌توان با یک برنامه مناسب که با همفکری دانش آموز تهیه شده است، ساعاتی را بعد از انجام فعالیت‌های درسی به آن اختصاص داد.
11. موفقیت‌های تحصیلی او را بلافاصله تقویت کنید، اگر امکان انجام فوری نبود از توضیحات کلامی استفاده و زمان ارائه آن را بیان کنید. اگر فاصله بین ارائه تقویت و عمل طولانی شود ممکن است در این میان رفتار نامطلوبی از او سرزند که تشویق ارائه شده آن را هم پوشش دهد.
استفاده از عامل تشویق کننده باید متناسب با سن، جنس وعمل او باشد. در میان دیگران و همسالان موفقیت‌هایش را گوشزد کنید و عزت نفس را در او افزایش دهید و نشان دهید که برای اوارزش قائل هستید و بهش افتخار می کنید.
12. درمقابل رفتار نامطلوب به جای سرزنش با او صحبت کنید، می‌توانید او را متناسب با عملش جریمه کنید یا از فعالیت مورد علاقه‌اش برای مدت کوتاهی محروم کنید، البته این قرارداد را در ابتدا با فرزندتان در میان بگذارید، تا بداند درصورت کم کاری این برنامه اجرا می‌شود.
13. اگر فرزند شما تمایلی به گوش فرا دادن به نصیحت ندارد بهتر از روشهای غیرکلامی مواردی را که لازم است گوشزد کنید. مثل تهیه یادداشت‌های کوچک و قرار دادن در وسایل او یا نصب تخته کوچک مخصوص صحبت‌های محرمانه با او. می‌توانید قرار بگزارید کلیه موارد چه از طرف شما و چه از طرف فرزندتان برروی تخته یا یادداشت بنویسید و خواسته خود را به یکدیگر بیان کنید.
14. یکی از عوامل مؤثر در تحصیل دانش آموزان توجه به امر تغذیه آنهاست [مغز سالم با تغذیه سالم]. برنامه صبحانه باید جدی گرفته شود قرار دادن آب میوه در برنامه ضروری است [صبحانه با طعم آبمیوه]. صبحانه سنگینی فراهم نکنید زیرا انرژی زیادی برای هضم آن نیاز است، در نتیجه فعالیت بیش از حد معده، باعث کسلی و خستگی می‌شود و فعالیت‌های فکری را کاهش می‌دهد. خوردن کیک، شکلات، شیرینی‌جات برای صبحانه مناسب نیست و باعث کاهش تمرکز می‌شود. [نکته بهداشتی روز: صبحانه را فراموش نکنید]
دراین دوران که آگاهی‌ها و سطح فکری دانش آموزان افزایش یافته است و آن‌ها مدام در معرض هجوم اطلاعات زیاد قرار می‌گیرند، والدین نیز می‌بایست سطح آگاهی‌های خود را درکلیه زمینه‌ها بالا ببرند و اطلاعات اولیه را در زمینه‌های مختلف، تا حد رفع نیاز، کسب کنند تا بتوانند با این نسل روبرو وآن‌ها را هدایت کنند و پاسخگوی نیازهای فرزندان خود باشند به گونه‌ای که آن‌ها والدین خود را آگاه به کلیه امور بدانند و بتوانند ارتباط مفیدی داشته باشند و مشکلات خود را مطرح کنند.
*کارشناس ارشد برنامه‌ریزی آموزشی
